معلوم و مجهول
1. القرآن الكريم: وَالَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ * وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ.
2. القرآن الكريم: تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ.
3. القرآن الكريم: اَلَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنّ الْقُلُوبُ.
4. القرآن الكريم: وَإِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذِينَ لاَ يُؤمِنُونَ بِالاْ خِرَةِ وَإِذَا ذُكِرَ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ.
5. الإمام عليٌّ(عليه السلام): لاَ تَسْتَعْمِلُوا الرَّأَيَ فِيمَا لاَ يُدْرِكُ قَعْرَهُ الْبَصَرُ وَلاَ تَتَغَلْغَلُ إِلَيْهِ الْفِكَرُ.
6. الإمام عليٌّ(عليه السلام): إِنَّ الْحِكْمَةَ تَكُونُ فِي صَدْرِ الْمُنافِقِ فَتَلَجْلَجُ فِي صَدْرِهِ حَتَّى تَخْرُجَ.
درس شانزدهم
معلوم و مجهول
فعل معلوم، فعلى است كه فاعل آن در كلام ذكر شده باشد; مانند:
نَصَرَ سَعِيدٌ عَلِيّاً (سعيد على را يارى كرد)فعل مجهول، فعلى است كه فاعل آن در كلام ذكر نشود، و فعل، به مفعول نسبت داده شود كه به اين مفعول، نايب فاعل مى گويند; زيرا به جاى فاعل قرار گرفته است; مانند:
|
(سعيد على را يارى كرد) |
مفعول |
فاعل |
فعل معلوم |
|
عَلِيّاً |
سَعِيدٌ |
نَصَرَ |
* روش مجهول كردن فعل ماضى
ماضى مجهول، از ماضى معلوم گرفته مى شود و براى ساختن آن، حرفِ ماقبلِ آخر ماضىِ معلوم را مكسور، و حرف متحرك ماقبل آن را مضموم مى كنيم; مانند:ضَرَبَ (زد) > ضُرِبَ (زده شد)
زَلْزَلَ (لرزاند) > زُلْزِلَ (لرزانده شد)
اِسْتَفْهَمَ (پرسيد) > اُسْتُفْهِمَ (پرسيده شد)
* نكته:
الف در ماضى مجهولِ باب مفاعله و تَفاعُل ، تبديل به واو مى شود; زيرا ماقبل آن ضمه است; مانند:
ضَارَبَ >مجهول ضُارِبَ > ضُورِبَ
عَاقَبَ >مجهول عُاقِبَ > عُوقِبَ
تَضَارَبَ >مجهول تُضُارِبَ > تُضُورِبَ
تَنَازَعَ >مجهول تُنُازِعَ > تُنُوزِعَ
* صرف ماضى مجهول
|
7.ضُرِبَتْ (زده شد) |
مذكر |
مخاطب |
1. ضُرِبَ(زده شد) |
مذكر |
غايب |
|
8.ضُرِبْنُسَما (زده شديد) |
2. ضُرِبَا(زده شدند) | ||||
|
9. ضُرِبْتُمْ (زده شديد) |
3. ضُرِبُوا(زده شدند) | ||||
|
10.ضُرِبْتِ (زده شدى) |
مؤنث |
4. ضُرِبَتْ(زده شد) |
مؤنث | ||
|
11.ضُرِبْنَُما (زده شديد) |
5. ضُرِبَتَا(زده شدند) | ||||
|
12.ضُرِبْتُنَّ (زده شديد) |
6.ضُرِبْنَ(زده شدند) |
|
13.ضُرِبْتُ (زده شدم) |
متكلم |
|
14.ضُرِبْنَا (زده شديم) |
* روش مجهول كردن فعل مضارع
مضارع مجهول را از مضارع معلوم مى گيريم و براى ساختن آن، حرف مضارعه (اتين) را مضموم و حرف ماقبل آخر را مفتوح مى كنيم; مانند:يَضْرِبُ (مى زند) > يُضْرَبُ (زده مى شود)
يُزَلْزِلُ (مى لرزاند) > يُزَلْزَلُ (لرزانده مى شود)
يَسْتَفْهِمُ (مى پرسد) > يُسْتَفْهَمُ (پرسيده مى شود)
* صرف چهارده صيغه مضارع مجهول
|
7.تُضْرَبُ (زده مى شوى) |
مذكر |
مخاطب |
1. يُضْرَبُ (زده مى شود) |
مذكر |
غايب |
|
8.تُضْرَبَانِ(زده مى شويد) |
2. يُضْرَبَانِ (زده مى شوند) | ||||
|
9. تُضْرَبُونَ(زده مى شويد) |
3. يُضْرَبُونَ (زده مى شوند) | ||||
|
10.تُضْرَبِينَ(زده مى شوى) |
مؤنث |
4. تُضْرَبُ (زده مى شود) |
مؤنث | ||
|
11.تُضْرَبَانِ(زده مى شويد) |
5. تُضْرَبَانِ(زده مى شوند) | ||||
|
12.تُضْرَبْنَ(زده مى شويد) |
6. يُضْرَبْنَ (زده مى شوند) |
|
13.أُضْرَبُ (زده مى شوم) |
متكلم |
|
14.نُضْرَبُ (زده مى شويم) |
امر مجهول
امر مجهول را از مضارع مجهول مى گيريم و براى ساختن آن، يك لام مكسور (لِـ) قبل از مضارع مجهول آورده، آخر آن را جزم مى دهيم; مانند:يُضْرَبُ (زده مى شود) > لِيُضْرَبْ (بايد زده شود)
يُزَلْزَلُ (لرزانده مى شود) > لِيُزَلْزَلْ (بايد لرزانده شود)
يُسْتَفْهَمُ (پرسيده مى شود) > لِيُسْتَفْهَمْ (بايد پرسيده شود)
از آنچه گفته شد، معلوم گرديد كه فعل مجهول،امر به صيغه ندارد و چهارده صيغه آن امر به لام است.* صرف امر مجهول
|
7. لِتُضْرَبْ(بايدزده شوى) |
مذكر |
مخاطب |
1. لِيُضْرَبْ (بايدزده شود) |
مذكر |
غايب |
|
8. لِتُضْرَبَا(بايدزده شويد) |
2. لِيُضْرَبَا(بايد زده شوند) | ||||
|
9. لِتُضْرَبُوا(بايدزده شويد) |
3. لِيُضْرَبُوا(بايدزده شوند) | ||||
|
10. |