علمی اجتماعی فرهنگی (اموزش زبان عربی)

كليد واژه‌ها: تخيل، فرايند تدريس، طرح درس، روبات

اشاره:

«حس كنجكاوي و قدرت تخيل، از نعمت‌ها و هداياي خداوند به انسان است و بدون شك تاين توانايي در كنار قدرت تفكر، منشأ اصلي گسترش علوم‌ابداعات، اختراعات و فناوري‌هاي متنوع و پيشرفته است. البته بشر از اين توانايي براي اهداف شيطاني نيز استفاده كرده است. قتل و غارت، جنگ‌هاي سلطه‌جويانه و ويرانگر و ... نمونه‌هايي از استفاده‌ي منفي از اين توانايي است.

دانشمندان، پيشوايان دين، شعرا و كارشناسان فني اشارات زيادي به خيال و قدرت آن داشته‌اند.

روزنامه لوموند، پانزدهم دسامبر 1967، از قول «بلانشت» مي‌نويسد:

«اگر تخيل و آگاهي با هم جمع شوند، كارهاي زيادي با آنها مي‌توان انجام داد.»

تحليل‌گر سياسي و اقتصادي «ژ. ژ. شرايبر» مي‌گويد:

«ما در جنگ به كمك دلار، نفت، فولاد و حتي به كمك ماشين‌هاي امروزي موفق نمي‌شويم، بلكه به كمك تخيل آفريننده و شايستگي در سازماندهي است كه پيروز مي‌شويم»

«ژول‌ورن» در داستان‌هاي تخيلي خود زيردريايي، راديو، تلويزيون و مواردي را مطرح مي‌كند كه در زمان وي دسترسي به آنها امكان‌پذير نبود و در نظر بسياري از افراد موضوعاتي خنده‌آور و دست‌نايافتني بوده است. ولي شك نيست كه تصورات وي عامل بسيار مؤثري در تحريك افكار محققين و صنعت‌گران در تلاش براي تحقق انديشه‌هاي وي بوده است.

«حافظ» بر ويژگي ديگري از قوه‌ي تخيل اشاره كرده، مي‌گويد:

موضوع مورد اشاره‌ي حافظ در اين شعر، اين است كه:

خيال هميشه در كنترل انسان نيست و برخي اوقات خود به خود به سير و سياحت مي‌پردازد (به‌خصوص در حالت خواب كه كنترلي بر آن نيست). البته شك نيست كه با تمركز دادن خيال در مسيري خاص مي‌توان از قدرت معجزه‌آساي آن در حل مسائل، كشف حقايق و دستيابي به فناوري‌هاي جديد استفاده كرد و مي‌توان گفت خيال و طرح ذهني تاولين مرحله‌ از ابداع و نوآوري است.

تخيل و تدريس

از جمله شيوه‌هاي جديد تدريس توجه هر چه بيشتر در به‌كارگيري قوه تخيل فراگيرندگان است كه گهگاه با عنوان روش تدريس آينده‌نگري نيز مطرح مي‌شود و يا با آن ارتباط نزديكي دارد.

در اين شيوه‌ي تدريس قدرت عظيم تخيل در مغز انسان محور كار قرار مي‌گيرد و مي‌توان با طرح سؤالات و مسائل، به گونه‌اي تحريك‌كننده و قابل توجه، زمينه‌ي علاقه‌مند شدن فراگيرندگان به حل مسئله پيش رو و در نتيجه، بروز خلاقيت‌ها، افزايش اعتماد به نفس و كسب روحيه حل مسئله را فراهم كرد.

در ادامه‌ي بحث و براي نمونه، طرح درسي از شبكه اينترنت را انتخاب كرده‌ايم و ترجمه‌ي آن را در اختيار خوانندگان قرار مي‌دهيم كه با توجه به موضوع درس مربوط (روبات‌ها)، به كارگيري روش تدريس مورد اشاره به شكل ملموسي به وسيله‌ي طراح آن قابل ملاحظه است. در اين طرح درس ابتدا با تأكيد بر حيطه عاطفي (علاقه‌مند و حساس شدن فراگيرندگان به موضوع درس) و درگير كردن قوه تخيل آنها و با طرح سؤالاتي از قبيل نقش روبات‌ها در كيفيت زندگي بشر در حال و آينده، چگونگي امكان استفاده از روبات ها به مثابه عضوي از بدن انسان، پيش‌بيني تأثير ابعاد منفي و مثبت آنها بر زندگي بشر و ...، ضمن حساس كردن آنها نسبت به موضوع درس، به‌طور وسيعي قوه‌ي تخيل و خيال‌پردازي فراگيرندگان را در فرآيند تدريس به‌كار گرفته مي‌شود.

در بخش بعدي طرح درس، جلوه‌هايي از پيشرفت‌ها و بهره‌برداري‌هايي كه از روبات‌ها انجام گرفته و يا در آينده ممكن است انجام گيرد، در قالب جملاتي عمدتاً پرسشي مطرح و از فراگيرندگان خواسته شده است چگونگي عملكرد آنها را در ذهن تصور كنند و جنبه‌هاي مثبت و منفي احتمالي آنها را پبيش‌بيني كنند و به بحث بگذارند. در واقع، محور اصلي اين نوع تدريس بر استفاده از تخيل استوار است. در گام بعدي، نتيجه‌ي فعاليت‌هاي تخيلي و فكري فراگيرندگان در سه سطح ارزشيابي و نمره‌گذاري مي‌شود.

در ادامه و يقيناً به منزله بخشي از فرآيند ياددهي ـ يادگيري، فعاليتي (تكليف) در حيطه رواني حركتي پيش‌بيني شده و قديمي‌ترين روبات‌هايي بوده كه به دست بشر ساخته شده، از آنها خواسته مي‌شود با استفاده از وسائل ساده و قابل دسترس اقدام به ساخت روبات‌هاي ساده كنند و در نهايت انجام فعاليتي مطالعاتي و تحقيقي با عنوان «پيش‌بيني وضعيت روبات‌ها و آثار و نتايج آنها بر زندگي بشر در چهل سال آينده» از فراگيران خواسته شده است. اين فعاليت نيز با هدف درگير كردن تخيل در سطحي وسيع طراحي شده و باعث شكل‌گيري سؤالات متعدد در ذهن فراگيرنده و ايجاد انگيزه در پي‌گيري مسائل علمي مربوط خواهد شد. تدر نهايت مي‌توان گفت اين طرح درس بر پايه به كارگيري قوه تخيل طراحي و به‌طور گسترده‌اي استفاده از اين توانايي عظيم مد نظر قرار گرفته است.

سطح كلاس: 6 تا 8 (معادل اول تا سوم راهنمايي در نظام آموزشي ما)

هدف كلي: فراگيرندگان خواهند فهميد كه روبات‌ها مي‌توانند جبران‌كننده‌ي برخي ضعف‌ها و نواقص انسان‌هاي معلول باشند.

مواد آموزشي: وسائل طراحي و نقاشي

ارائه‌ي درس:

پرسش و مباحثه با دانش آموزان در مورد مشاهدات و اطلاعات آنها درباره‌ي نقش روبات‌ها در كاهش ناتواني‌ها و افزايش كيفيت زندگي بشر. براي شروع بحث به دانش‌آموزان بگوييد؛ خود را در نقش كساني فرض كنند كه در حال طراحي روبات‌هايي براي كمك به انسان‌هاي معلول هستند.

به دانش‌آموزان بگوييد فرد معلولي را كه مي‌شناسند و داراي يك يا چند نقص عضو است در نظر بگيرند و بر يك نقص عضو او و روباتي كه مي‌تواند به وي كمك كند، تمركز كنند.

پس از اين كه هر يك از دانش‌آموزان روباتي را در نظر گرفتند، از آنها بخواهيد آن را نقاشي كنتد و در مرحله‌ي بعد بكوشند طرز استفاده معلول از آن روبات را با نقاشي نشان دهند.

فراگيرندگان را براي تهيه گزارش از فعاليت خود هدايت و تشويق كنيد.

از آنها بخواهيد پيش‌بيني كنند كه آيا اين روبات‌ها مورد پذيرش بشر خواهند بود يا نه و دلائل خود را
ذكر كنند.

توسعه بحث

سؤالات توصيفي

مزيت حركتي روباتي كه اطراف كره‌ي زمين حركت مي‌كند، نسبت به انسان يا ساير موجودات كه از پا براي حركت استفاده مي‌كنند، چيست؟ فهرستي از انواع شيوه‌هاي حركت را براي روبات‌ها كه بهتر از حركت با چرخ باشد، تهيه كنيد.

معمولاً، در فيلم‌ها و داستان‌هاي تخيلي روبات‌ها دشمنان بشر هستند. فكر مي‌كنيد چرا نويسندگان اين داستان‌هاي تخيلي چنين برداشتي دارند؟ و در چه شرايطي روبات‌ها براي انسان ترس‌آور و خطرناك
خواهند شد؟

روبات‌هاي مينياتوري كه در مدار زمين استفاده مي‌شوند، مي‌توانند براي انواع كاربردها در كشورهاي همسايه، كاربردهاي نظامي، نيروهاي پليس محلي، استفاده‌ي مسئولين و براي رديابي هر نوع حركتي مورد استفاده قرار گيرند. در كنار اين مسئله و در يك جامعه‌ي آزاد ابتدايي ترين درخواست اين است كه محدوديت‌ها و نظارتي بر عملكرد ماهواره‌ها وجود داشته باشد. آيا در محيط شما و حتي در مدرسه به نوعي از فناوري ماهواره‌اي استفاده مي‌شود؟ شما فكر مي‌كنيد چه نقش‌ها و خدمات قابل قبولي را مي‌توانيد به منزله‌ي جايگزين
پيشنهاد كنيد؟

در زندگي توسعه يافته‌ي بشر، فناوري پزشكي نقش مؤثري دارد و توسعه‌ي حركت آن سريع‌تر از مباحث اخلاقي است. از طرفي در گذشته قوانين و مقررراتي براي اين مسئله، يعني استفاده از فناوري در پزشكي وضع مي‌شده است. در زمينه‌ي مسائل اجتماعي و اقتصادي كه در اين مورد ممكن است ايجاد شود، بحث كنيد.

به زودي ممكن است اهرم‌ها و بال‌هاي مصنوعي به‌طور مستقيم به سيستم عصبي وصل شده، از مغز فرمان بگيرند و فعاليت‌ها و مسئوليت‌هايي از جمله احساس كردن، حركت كردن و يا حتي نوشتن يك رمان را به‌عهده گيرند، حتي ممكن است بتوانيم عمل ارسال پيام‌ها به روبات‌ها را با ارتباط ذهني انجام دهيم. اگر گام بعدي، آفرينش يك مغز روباتي باشد كه بتواند فكر كند، ياد بگيرد و توانايي تقسيم و تكثير بدون كنترل را داشته باشد، آيا مي‌توان اين وضعيت را شرايطي مناسب تلقي كرد؟ به نظر شما كدام نوع فناوري مي‌تواند با اين وضعيت مقابله كند؟ چرا برخي از مردم فكر مي‌كنند اين مشكل پيش نخواهد آمد و هرگز چنين اتفاقي نخواهد افتاد؟

اين موضوع واضح است كه در مواردي استفاده از روبات‌ها به‌جاي انسان مناسب‌تر است. براي مثال، براي انجام دادن آزمايش‌هاي خطرناك يا جنگيدن، از جهت ديگر آيا شما دوست داريد از يك روبات به مثابه پرتابگر در تيم بسكتبال استفاده كنيد؟ و يا يك روبات معلم در كلاس؟ يا يك روبات روانپزشك يا رئيس؟ يا يك سرپرست؟ يك روبات به منزله‌ي بهترين دوست؟ انسان‌ها چه ويژگي‌ها و خصوصياتي دارند كه شما فكر مي‌كنيد روبات‌ها هرگز نمي‌توانند داشته باشند؟

ارزشيابي:

در بحث ارزشيابي مي‌توانيد دانش‌آموزان را در سه رده قرار دهيد:

فعاليت‌هاي تكميلي

عروسك‌هاي خيمه‌شب‌بازي

قديمي‌ترين تشكل روبات‌ها عروسك‌هاي خيمه‌شب‌بازي هستند كه دست سازند، به انتهاي اجزاي آنها نخ‌هايي وصل مي‌شود و حركات آنها تقليدي از حركات بشر و ديگر مخلوقات است.

از فراگيرندگان بخواهيد در گروه‌هاي كوچك، انسان، حشره يا حيواني را مد نظر قرار دهند و شيوه‌ي حركت آنها را مطالعه و در مورد اين حركات فكر كنند كه چه بخش‌هايي از بدنشان حركت مي‌كند. سپس با وسائل ساده موجود در خانه و قابل دسترس و به‌صورت گروهي يك عروسك خيمه‌شب بازي براي تقليد اين حركات بسازند.

روبات‌ها به مثابه نيروي كار

در آينده روبات‌ها، ماشين‌ها و رايانه‌ها به‌طور گسترده‌تري جايگزين فعاليت‌هاي انسان‌ها خواهند شد. از دانش‌آموزان بخواهيد درباره‌ي آينده‌ي خود فكر كنند و براي دوره‌هايي خاص فهرستي از شيوه‌هايي را كه ممكن است روبات‌ها فعاليت‌هايي را انجام دهند، تهيه كنند. از دانش‌آموزان بخواهيد يك برنامه چهل‌ساله تدوين كنند كه آنها چگونه مي‌توانند با وجود ماشين‌ها، رايانه‌ها و روبات‌هايي كه به كار گرفته خواهند شد، در يك بازار رقابتي
فعاليت كنند.

منابع مطالعاتي پيشنهادي

در اين سايت راهنمايي‌هايي براي ساخت روبات‌هايي براي شش موضوع گوناگون مطرح شده است. با ورود به اين سايت مي‌توانيد به موزه‌هاي رايانه وارد و با ساخت اجزاي روبات‌ها آشنا شويد.

http://www.tem.org/htm/galleies/robots/index/html

آيا مي‌خواهيد بچه‌ها با MIT از اتصال بكوك‌ها آشنا شوند؟ روشي ساده براي آموزش صحيح كنترل روبات‌ها از طريق بازي LEGO

http://les.www.media.mit.edu/people/fredm/prohjects/legobug/

در اين سايت، يك فضاي چند رسانه‌اي معرفي شده است كه واژه‌هاي اساسي به‌طور خودكار به‌وسيله‌ي يك روبات (آدم آهني) ارائه مي‌شود. همچنين پيشرفت فراگيرنده به وسيله‌ي يك آزمايش پي‌گيري مي‌شود.

http://www.geocities.com/Baja/8205/robothome.html

در اين سايت مي‌توانيد در مورد روبات‌ها، مغز‌هاي مصنوعي و هر گونه مطلبي در اين زمينه اطلاعاتي كسب كنيد.

http://www.discovery.com/storiews/technology/robots/robots.html

آشنايي با مسابقه بين‌المللي روبات‌ها براي دانش‌آموزان دوره دبيرستان با شركت بيش از 000/10 دانش‌آموز در مركز EPCOT در فلوريدا. دانش‌آموزان دوره‌ي راهنمايي دعوت شدگاني در قالب گروه LEGO هستند.

http://www.rsfirst.org

واژه‌نامه

منبع: http://www.Discoveryschool.com